Z końcem czerwca zakończyło się polskie przewodnictwo w Radzie Unii Europejskiej. Polska prezydencja zawierała również program w obszarze sportu, koordynowany przez Ministerstwo Sportu i Turystyki, w który byli zaangażowani między innymi przedstawiciele warszawskiego AWF-u, w tym ja.
Tematem przewodnim polskiej prezydencji w obszarze sportu była rola aktywności fizycznej w edukacji. Ten styk edukacji i sportu był konsekwentnie obecny w spotkaniach w ramach przewodnictwa, gdzie m.in. omawiano, jak poszczególne kraje wspierają aktywność fizyczną dzieci i młodzieży w szkołach – zwłaszcza poza lekcjami wychowania fizycznego.
Bezpośrednim efektem prezydencji są dokumenty konkluzji, który opracowano również w obszarze sportu. Konkluzje stanowią uzgodnione wnioski, inicjowane przez kraj obejmujący prezydencję i konsultowane wśród krajów członkowskich. Ten dokument jest już opublikowany i stanowi manifest dotyczący przewodniego tematu. Gratuluję tu zespołowi MSiT, w którego wyniku pracy powstał przejrzysty i spójny dokument, wskazujący nie tylko wyzwania, ale też potencjalne rozwiązania.
Podsumowanie treści konkluzji polskiej prezydencji
W przypadku polskiej prezydencji rozpoznanym problemem jest paneuropejska negatywna tendencja odnośnie aktywności fizycznej dzieci, jak i czynników z którymi jest powiązana, w tym nadmierną masą ciała czy dobrostanem psychiczny.
W tym kontekście podkreślono rolę środowiska szkolnego jako miejsca, gdzie tę aktywność fizyczną i sport się praktykuje, z ukierunkowaniem na jej potencjał do rozwoju fizycznego, psychicznego i społecznego.
W dokumencie zwrócono uwagę na kilka istotnych warunków do efektywnej promocji aktywności fizycznej, jak choćby zintegrowane (międzyresortowe) podejście do jej promocji, w tym uwspólnione (międzyresortowo) cele. Za użyteczne rozwiązania wskazano m. in. koncepcję alfabetu ruchowego czy wzmocnienie monitorowania poziomu aktywności fizycznej i sprawności dzieci i młodzieży. Uwzględniono istotność uatrakcyjniania aktywności sportowej, w tym promowania różnych jej form i edukację dzieci i młodzieży o korzyściach związanych z aktywnością.
W samych konkluzjach zwrócono uwagę na istotność ograniczenia zachowań sedentarnych w szkole poprzez ogólnoszkolne podejście do promocji aktywności fizycznej (koncept “aktywnej szkoły”). Zasugerowano możliwości wyróżniania zaangażowania szkół w promowanie sportu i aktywności fizycznej w “efektywny”, oparty na wiedzy sposób, poprzez szansę zdobywania przez nie jakichś form uznania (np. certyfikatów).
Dlaczego konkluzje są istotne w polskim kontekście?
Oczywiście temat przewodni polskiej prezydencji jest nieprzypadkowy i odnosi się do obszaru działan polskich ministerstw, który zdaje się zyskiwać na istotności. W raportach zespołu Global Matrix dotyczących aktywności fizycznej dzieci w Polsce szkołę można nazwać ostoją ruchu. Dziwne? Niekoniecznie, jeśli uwzględnimy, że w procesie edukacji mieści się obowiązkowy WF, a oferta zajęć pozalekcyjnych (w tym w związku z programami ministerialnymi) jest już dostępna w większości placówek. Z drugiej strony ten WF nieskutecznie konkuruje z innymi przedmiotami, jego znaczenie zdaje się (w oczach innych nauczycieli i rodziców) maleć. W tym obszarze jest na pewno wiele do zrobienia.
Szkoła to jednak nie tylko WF, co bardzo silnie wybrzmiało w tej prezydencji. W rzeczywistości w Polsce bardziej kompleksowe spojrzenie na aktywność fizyczną w edukacji dopiero rozpoczynamy. Sam widzę tę zmianę spojrzenia na rolę aktywności fizycznej w szkole na różnych poziomach: zarówno odgórnie, jak i oddolnie. Na poziomie polityk można to odnieść do kontynuacji WF a AWF po zmianie rządu. Dotyczy też choćby otwarcia na temat aktywności kuratorów oświaty, którzy dyskutowali o niej w ramach czerwcowej konferencji w Gdańsku w której brałem udział. W kontekście wdrażania projektów – widzimy otwarcie koordynatorów projektów ministerialnych w obszarze sportu na nauczycielki edukacji wczesnoszkolnej.
Mam poczucie, że przyjęte konkluzje dają jednak mandat do znacznie odważniejszych, wykraczających poza standard, działań w obszarze upowszechniania aktywności fizycznej. Jednym z wpisujących się w konkluzje rozwiązań jest realizowana promocja ogólnoszkolnego podejścia do aktywności fizycznej. W ramach programu WF z AWF finansowanego przez MNiSW wdrażamy ten koncept zarówno poprzez edukację, jak i wsparcie szkół w doskonaleniu ogólnoszkolnego podejścia do aktywności fizycznej. W samym 2025 w warsztatach przeprowadzonych w 7 polskich miastach wzięło już udział 300 nauczycieli-liderów. W tym czasie zbieramy też informacje dotyczące stanu ogólnoszkolnej aktywności fizycznej w polskiej szkole.
Z rozmów w szkołach wynika coś jeszcze – coraz więcej osób widzi potrzebę głębszych (i bardziej radykalnych) zmian w polskiej szkole, aby umożliwić dzieciom uzyskiwanie korzyści z aktywności fizycznej. W tym kontekście – szkoła rzeczywiście może zacząć spełniać ostatni bastion dbania o aktywności fizyczną polskich dzieci.