Warsztaty odbyły się 17 października 2025 roku w siedzibie Fundacji Institute for Sport Governance w ramach projektu SOPROS.

W spotkaniu uczestniczyli przedstawiciele kluczowych instytucji zaangażowanych w system ochrony socjalnej sportowców w Polsce, w tym Ministerstwa Sportu i Turystyki, Polskiego Komitetu Olimpijskiego, Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie, Akademickiego Związku Sportowego, Związku Zawodowego Koszykarzy, Fundacji Wybiegaj w Przyszłość, Instytutu Sportu oraz Polskiego Związku Żeglarskiego. W warsztacie uczestniczył również reprezentant Państwowej Inspekcji Pracy.

Poniższa notatka przedstawia poruszane wątki spotkania, nie podsumowuje opinii uczestników.

1. Status sportowca-stypendysty

Jednym z głównych tematów dyskusji była kwestia statusu sportowca wyczynowego-stypendysty. Podnoszono pytanie, czy w kontekście ochrony socjalnej należy w Polsce uznać sportowca wyczynowego za odrębną “kategorię prawną”. Z jednej strony istnieją pewne specyficzne świadczenia ochrony socjalnej zawodników w Polsce, czego przykładem jest świadczenie olimpijskie, ubezpieczenie NNW sportowca obowiązkowe dla klubów i związków sportowych czy wypłata stypendium w okresie z macierzyństwa, dla zawodniczek które są stypendystkami. Część tych świadczeń ma stanowić alternatywę dla świadczeń z Kodeksu Pracy. Co więcej, nowelizacja Ustawy o Sporcie zakładała możliwe wyrównanie świadczeń związanych macierzyństwem dla zawodniczek-stypendystek do tych zapewnianych przez Kodeks Pracy.

Z drugiej strony, dla sportowców korzystniejsze mogłoby być po prostu uznanie ich stosunku z państwem za pracę. Ograniczyłoby to m.in. niepewność stypendiów, ich krótki okres trwania, ograniczoną ochronę socjalną (np. brak ubezpieczenia chorobowego), możliwość ich rozwiązania w przypadku długoterminowej kontuzji.

Przedstawiciel PIP zwrócił jednak uwagę, że obecne stypendia mają charakter administracyjny. Z tego względu nie są kontestowane w kontekście stosunku pracy. Dzieje się tak, pomimo że w praktyce sportowcy-stypendyści mogą wykonywać obowiązki spełniające cechy stosunku pracy (np. muszą ją wykonywać osobiście, jest kierownictwo trenera / związku, jest wyznaczone miejsce i czas realizacji przygotowań).

Stypendia a nagrody

Ciekawa uwaga odnosiła się do kwestii wysokości stypendiów sportowych. Zauważono, że jeżeli stypendium jest narzędziem umożliwiającym udział w procesie szkolenia (kontynuację kariery) to nie powinno być jeden do jednego zależne od wyniku sportowego.

To znaczy – większy sens miałoby przyznawanie stypendiów bazując na uzyskanej kategorii sportowej, gdzie od pewnego poziomu są po prostu równe stypendia. Zwrócono również uwagę, że bezpośrednio zależne od wyniku są już nagrody (ale one w założeniu nie mają wspierać udziału w szkoleniu).

2. Rola uczelni i organizacji akademickich

Przedstawiciel AWF Warszawa przedstawił szereg narzędzi wspierających studentów-sportowców na uczelni, takich jak stypendium rektora za osiągnięcia sportowe, ulgi w opłatach za akademik oraz udział w programie Narodowa Reprezentacja Akademicka. Oprócz tego łączenie kariery sportowej i studiowania ułatwia wiele udogodnień zwartych w regulaminie studiów, które pozwalają świadomie planować proces dydaktyczny i trafnie wpisują się w karierę dwutorową sportowców.”Zaznaczono też rosnącą świadomość i uznanie dla osiągnięć sportowych w środowisku akademickim, a także większą elastyczność uczelni wobec sportowców.

Jednocześnie wskazano na problem, że część sportowców-studentów tylko formalnie jest studentami, bo faktycznie nie uczestniczą w procesie dydaktycznym i trudno ich do tego zachęcić. Sportowcy potrzebują elastyczności w studiowaniu, a nie wszędzie jest ona dostępna (np. studia wymagające fizycznej obecności w krótkich okienkach, studia wymagające udziału w zajęciach sportowych).

3. Rola CWZS i wojska w systemie ochrony socjalnej

Centralny Wojskowy Zespół Sportowy (CWZS) został wskazany jako jedyna instytucja w Polsce zapewniająca kompleksową ochronę socjalną sportowców, łącznie z regularnym wynagrodzeniem, świadczeniami emerytalnymi, zdrowotnymi i wypadkowymi. Zwrócono uwagę, że CWZS stanowi atrakcyjną alternatywę wobec innych miejsc realizacji kariery zawodniczej, a co więcej około 60% sportowców pozostaje w wojsku po zakończeniu kariery sportowej. Problemem z perspektywy sportowca pozostaje jednak ograniczony zakres, w którym rekrutowani są do zespołu sportowcy (CWZS to zaledwie 220 sportowców) i brak transparentnych kryteriów rekrutacji. Z perspektywy wojska oprócz wyniku sportowego istotną role w rekrutacji odgrywa medialność zawodnika.

4. Przejście z kategorii juniorskiej do seniorskiej

Trudnym momentem w karierze sportowca jest przejście z kategorii juniora do seniora. Wskazano, że zawodnicy w tym okresie tracą część benefitów (status studenta, zwolnienia podatkowe) przy jednoczesnym wzroście potrzeb finansowych. Konkurencja wśród seniorów jest większa, co utrudnia utrzymanie się w systemie stypendialnym. Nie ma okresu przejściowego, co oznacza, że sportowiec, który obiektywnie robi progres sportowy może łatwo znaleźć się poza systemem ochrony socjalnej.

5. Edukacja i rozwój kariery dwutorowej

W ramach Polskiego Komitetu Olimpijskiego i związków sportowych realizowane są programy wspierające rozwój kariery po zakończeniu aktywności zawodniczej, jednak zainteresowanie nimi w trakcie kariery sportowej nie jest wysokie. Sportowcy często podejmują refleksję nad dalszym rozwojem dopiero w końcowej fazie kariery. Zwrócono uwagę na potrzebę lepszej komunikacji i współpracy między związkami a organizacjami pozarządowymi oferującymi podobne wsparcie sportowcom.

6. Reprezentacja zawodników i zarządzanie w związkach sportowych

Podkreślono brak realnego wpływu zawodników na decyzje w związkach sportowych, co mogłoby poprawić ich sytuację. Komisje zawodnicze działają często jedynie formalnie, a reprezentacja (aktualnych) zawodników w zarządach związków jest niemal zerowa. Dyskutowano nad potrzebą wprowadzenia powszechnych mechanizmów wyboru przedstawicieli zawodników oraz rozwoju niezależnych związków zawodowych sportowców (i ich partnerskiego traktowania w związkach). Jako wyzwanie w tym zakresie wskazywano ogólniejszy brak reprezentowania szerszego grona interesariuszy związków sportowych w procesach wyboru władz i podejmowaniu decyzji. Obecny system reprezentacji w wyborach w związkach sportowych ogranicza kwestionowanie status quo. Rozwiązaniem mogłoby być danie głosu wyborczego bezpośrednio członkom w związku sportowym (posiadającym licencję czy uprawiającym dyscyplinę).

7. Świadczenia związane z macierzyństwem

Omówiono różnice między zapisami ustawy o sporcie a przepisami samorządowymi dotyczącymi ochrony macierzyńskiej. Przykład m.st. Warszawy pokazał, że samorządy mogą oferować korzystniejsze warunki stypendiów niż regulacje ministerialne. Dyskusja dotyczyła także ujednolicenia zasad stypendiów sportowych w JST w skierowanej do Trybunału Konstytucyjnego nowelizacji Ustawy o Sporcie, która może być wyzwaniem dla samorządów.

8. Finansowanie ochrony socjalnej sportowców i odpowiedzialność instytucjonalna

Wskazano, że większość związków sportowych opiera swoje finansowanie na środkach publicznych, co ogranicza ich elastyczność w finansowaniu dodatkowych świadczeń socjalnych. Wprowadzenie założeń z Manifestu SOPROS, gdzie podmioty czerpiące korzyści ekonomiczne z działań sportowców miałyby współdzielić odpowiedzialność za ochronę socjalną tych sportowców, w praktyce dotyczyłoby w Polsce niewielkiej grupy dyscyplin sportowych.

Poniżej możesz przeczytać mój raport o ochronie socjalnej sportowców wyczynowych w Polsce.